Online platformmedewerkers: zelfstandig ondernemerschap of arbeidsovereenkomst?

Het zal u niet zijn ontgaan dat forse kritiek is geuit op de arbeidsrechtelijke positie van de online platformmedewerker. In tegenstelling tot Foodora willen veel online platformorganisaties uitsluitend met zelfstandigen werken. Velen menen echter dat deze zelfstandigheid slechts schijnzelfstandigheid is. In de meeste gevallen zou in werkelijkheid sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Volgens deze critici vallen de online platformmedewerkers onder het gezag van de platformorganisatie, waar het juist bij zelfstandig ondernemerschap aan dient te ontbreken.

Een werkrelatie wordt als een arbeidsovereenkomst (en dus niet als een overeenkomst van opdracht) gekwalificeerd indien gedurende een zekere tijd de verplichting bestaat tot het verrichten van arbeid tegen loon, waarbij sprake is van een gezagsverhouding tussen de werkgever en werknemer. Aan de hand van alle relevante feiten en omstandigheden dient te worden beoordeeld wat partijen bij het sluiten van de overeenkomst hebben bedoeld en of zij deze overeenkomst ook daadwerkelijk op die wijze hebben uitgevoerd.

Nu volgens de critici veel online platformorganisaties uitsluitend overeenkomsten van opdracht sluiten, maar deze zouden worden uitgevoerd als arbeidsovereenkomsten, maken online platformorganisaties volgens hen misbruik van het huidige arbeidsrecht. Door de werknemersrisico’s af te wentelen op de schijnzelfstandigen zouden de online platformorganisaties opzettelijk willen ontkomen aan de werknemersbescherming, zoals loondoorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming en werknemersverzekeringen.

Maar hoe oordeelt de rechtspraak over deze online platformwerkrelaties? Tot voor kort was nog geen rechter verzocht tot het beoordelen van deze arbeidsrechtelijke posities, maar onlangs is het eerste gerechtelijk oordeel hierover gepubliceerd. Het betreft de arbeidsrechtelijke positie van een maaltijdbezorger van Deliveroo.

Deliveroo biedt een online platform van fiets- of scooterkoeriers die maaltijden van restaurants bij mensen bezorgen. De maaltijdbezorgers van Deliveroo waren aanvankelijk werkzaam onder een arbeidsovereenkomst. Deliveroo besloot na 1 februari 2018 alleen met zelfstandige maaltijdbezorgers verder te gaan en verzocht haar werknemers zich voor die datum als zelfstandigen aan te melden.

Een 21-jarige maaltijdbezorger uit Amsterdam was van mening dat geen sprake was van zelfstandig ondernemerschap, ondanks dat hij had voldaan aan het verzoek van Deliveroo om zijn arbeidsovereenkomst om te zetten in een overeenkomst van opdracht. De maaltijdbezorger verzocht de kantonrechter zijn overeenkomst met Deliveroo te kwalificeren als een arbeidsovereenkomst.

Volgens de kantonrechter kan de werkrelatie van de maaltijdbezorger met Deliveroo niet als een arbeidsovereenkomst worden aangemerkt. Deze relatie voldeed niet aan alle kwalificatievereisten voor de arbeidsovereenkomst waardoor de maaltijdbezorger zijn werkzaamheden als zelfstandige verricht.

De kantonrechter baseert haar oordeel allereerst op de bedoeling van Deliveroo en de maaltijdbezorger bij het sluiten van de overeenkomst van opdracht. Volgens de kantonrechter blijkt uit de tekst van de overeenkomst expliciet dat de maaltijdbezorger als zelfstandige zijn werkzaamheden zou verrichten. Daarnaast heeft de maaltijdbezorger zich ingeschreven in het Kamer van Koophandel-register en heeft hij een btw-nummer aangevraagd.

Naar de mening van de kantonrechter is evenmin aan de vereisten voor een arbeidsovereenkomst voldaan vanwege het ontbreken van een gezagsverhouding. Dit baseert de kantonrechter op de volgende feiten en omstandigheden:

• Vrijheid van de maaltijdbezorger om te bepalen wanneer werkzaamheden worden verricht;
• Vervanging door een ander is mogelijk, mits aan de veiligheidseisen wordt voldaan;
• Mogelijkheid om bestellingen te weigeren;
• Geen privileges voor beter presterende maaltijdbezorgers;
• Werkzaamheden mogen worden verricht in eigen kleding en met eigen thermobox dan wel in kleding van de concurrent, mits deze voldoen aan de veiligheidseisen;
• Vrijheid om werkzaamheden voor de concurrent uit te voeren;
• Mogelijkheid om te factureren;
• Online chatfunctie van Deliveroo fungeert als helpdesk, niet als kanaal voor inhoudelijke instructies;
• Bevoegdheid van de maaltijdbezorger om de eigen route te bepalen;
• De opbrengsten zijn voor de maaltijdbezorger aanzienlijk hoger dan de eerdere inkomsten uit loondienst.

Tegelijkertijd heeft Deliveroo verschillende (veiligheids)regels aan de maaltijdbezorger opgelegd. Volgens de kantonrechter brengt deze omstandigheid nog niet mee dat sprake is van een gezagsverhouding. Gelet op de veiligheid, betrouwbaarheid en aard van de dienst mag Deliveroo dergelijke regels stellen aan degenen die onder haar vlag werkzaamheden verrichten. Hieruit kunt u afleiden dat het opleggen van (veiligheids)regels niet zomaar het zelfstandig ondernemerschap doet wijzigen in een arbeidsovereenkomst. Het is daarvoor wel van belang dat deze regels geen betrekking hebben op de verhouding tussen de organisatie en de persoon die daarvoor werkzaamheden verricht.

Verder stelt de maaltijdbezorger dat wel degelijk sprake is van een gezagsverhouding omdat hij met Deliveroo niet heeft kunnen onderhandelen over zijn tarief. Zonder hierop verder inhoudelijk in te gaan oordeelt de kantonrechter dat deze omstandigheid niet tot gevolg heeft dat de werkrelatie tussen de maaltijdbezorger en Deliveroo als arbeidsovereenkomst dient te worden gekwalificeerd. Het niet hebben onderhandeld over het tarief van de dienst wil dus nog niet zeggen dat sprake is van een gezagsverhouding.

De kantonrechter sluit het vonnis af met een boodschap. Volgens de kantonrechter is in het huidige arbeidsrecht geen rekening gehouden met de arbeidsverhouding van de online platformmedewerker. De beslissing in de Deliveroo-zaak leidt naar het oordeel van de kantonrechter echter niet tot onaanvaardbare resultaten. Mocht daar anders over worden gedacht, dan is het niet aan de rechter maar aan de wetgever om maatregelen te nemen.

Hoewel critici anders oordelen, blijkt uit deze eerste uitspraak over online platformwerkrelaties dat zij niet zomaar worden aangemerkt als schijnzelfstandigen. Doordat de werknemersrisico’s niet door Deliveroo worden gedragen, kan zij een voordeligere concurrentiepositie hebben dan andere maaltijdbezorgingsdiensten die wel arbeidsovereenkomsten hebben gesloten. Overigens betekent deze uitspraak niet dat alle online platformmedewerkers geen arbeidsovereenkomst kunnen hebben. Of hiervan sprake is dient per geval te worden beoordeeld aan de hand van de omstandigheden van het geval.

Mocht u willen weten of een werkrelatie daadwerkelijk wordt gekwalificeerd als zelfstandig ondernemerschap, dan kunt u het antwoord afleiden uit de bedoeling van de partijen bij het sluiten van de overeenkomst en de wijze waarop deze overeenkomst is uitgevoerd. Wij helpen u graag daarbij.