Schaarse vergunningstelsel opstellen, vooraf en gaandeweg aandacht geboden!
Schaarse vergunningen en Amsterdam vormen niet altijd een gelukkige combinatie. Vooral het gedoe over de rondvaartboten, maar op dit moment ook de speelautomatenhallen, laat zien dat de hoofdstad stoeit met het verdelen van schaarse rechten. Reden voor de gemeenteraad om de rekenkamer te vragen onderzoek te doen naar dit thema en voor de rekenkamer om dit breder aan te vliegen dan de oorspronkelijke insteek, het proces rond de passagiersvaart. Het onderzoek van de rekenkamer verscheen met een reactie van het college van B&W zeer recent. Deze documenten geven een nuttig afwegingskader voor andere overheden die denken aan het invoeren van een 'schaarse rechten-stelsel' of bezig zijn met het opstellen daarvan. Een korte samenvatting volgt in dit blog
Schaarste wordt soms door de omstandigheden bepaald, maar soms ook gewoon beleidsmatig vanwege de eigen wens van de verdelende overheid om te maximeren. Alvorens over te gaan tot het invoeren van zo'n stelsel, is de vraag gerechtvaardigd of zo'n stelsel wel de aangewezen weg is.
- Bij de beleidsmatig ingegeven keuze om schaarste te creëren ligt de keuze veelal voor bij de gemeenteraad, soms ook het college van B&W. In beide gevallen dient de entiteit die de keuze te maken heeft, voldoende informatie ter beschikking te hebben om de keuze goed te maken.
- Op basis van die informatie dient een duidelijke voorkeur voor schaarste te worden uitgesproken. Dit kan door duidelijk uit te spreken welk doel het stelsel nastreeft, waarom het aantal rechten beperkt moet zijn en welk doel wordt nagestreefd bij de verdeling (dat bepaalt bijv. de keuze voor loten, beauty contest, volgorde van binnenkomst en andere manieren van verdelen).
- Daarbij moet iedere potentiële gegadigde een kans krijgen om mee te dingen. Ook daarbij is een weloverwogen keuze over de wijze waarop een belangrijk uitgangspunt. Hierbij kan of moet ook gedacht worden aan aspecten als het overdraagbaar laten zijn van rechten en vergunningen.
- Het in acht nemen van een voldoende lange overgangsperiode is van belang. Zeker als uitdrukkelijk wordt afgeweken van het verleden. Is zo'n overgangsregeling niet wenselijk of onvoldoende lang dan moet financiële compensatie volgen.
- Eén en ander moet vastliggen (kenbaar zijn) en duidelijk worden gecommuniceerd. Handhaving van het geïntroduceerde stelsel moet zijn geborgd.
Zeker voor gemeenten die inventariseren welke schaarse rechten-stelsels zij hebben, vormen de overzichten in hoofdstuk 4 nuttige informatie. Want hoewel het in de praktijk vooral veel gaat over standplaatsen, coffeeshops en speelautomatenhallen, leren deze overzichten dat het ook aan de orde zou kunnen zijn bij bijvoorbeeld woningonttrekking, alternatief personenvervoer, verkoop van vuurwerk en straatartiesten.
Kort en goed, veelal heeft de verdelende overheid zelf in de hand of schaarste wordt gecreëerd. De keuze daartoe vereist al een gedegen afweging van rechten en belangen. Is de keuze voor schaarste gemaakt, dan dient in ogenschouw te worden genomen dat ieder recht een eigen afweging van belangen en eigen afweging van keuzes met zich brengt. Is eenmaal gekozen voor de inrichting van een stelsel dan dit ook geen vast gegeven te blijven, maar doet de verdelende overheid er goed aan eens in de zoveel tijd te bezien of gemaakte keuzes de juiste zijn gebleken of aanpassing is vereist.
Werk aan de winkel! Te meer nu, zoals de rekenkamer terecht voorspelt, in de komende jaren het verdelen van schaarse rechten aan de orde zal zijn, dit juridisch complex is en kan (ik denk zal) leiden tot meer juridische procedures.