null

Toepassing van zorgdomotica

Mevrouw De Wit is licht dementerend maar woont nog alleen thuis. Haar kinderen zijn daar niet helemaal gerust op aangezien hun moeder in de nacht nog wel eens in huis ronddwaalt en soms zelfs de straat op gaat. Haar kinderen weten dat zij absoluut niet naar een instelling wil verhuizen en vinden dit zelf ook een stap te ver gaan. Zij besluiten daarom de zorgverlener te raadplegen voor een oplossing. De zorgverlener stelt voor zorgdomotica te gebruiken, namelijk het monitoren van de bewegingen van mevrouw De Wit met behulp van een sensor. Maar kan dit zomaar? En wat gaat voor in een dergelijke situatie; veiligheid of autonomie en privacy?

Wat zijn zorgdomotica?

Zorgdomotica zijn technische toepassingen die in de huiselijke omgeving worden gebruikt ten behoeve van personen die door een fysieke of mentale beperking hulpbehoevend zijn en daardoor afhankelijk van de toepassing. Er kunnen twee soorten zorgdomotica worden onderscheiden, te weten ondersteunende en toezichthoudende.

Ondersteunende zorgdomotica dienen ter ondersteuning van het dagelijks leven van de cliënt. Voorbeelden zijn een afstandsbediening voor de verwarming of automatische verlichting van ruimtes. Toezichthoudende zorgdomotica zijn met name gericht op het beveiligen en bewaken van de cliënt. Bijvoorbeeld camerabewaking, deuren die met een sensor werken of een tracker op het lichaam van de cliënt. Vanwege het vrijheidsbeperkende karakter roept met name deze laatste vorm van zorgdomotica juridische vragen op.

Kader voor de toepassing van zorgdomotica

Bij de inzet van zorgdomotica moet een zorgverlener de privacy en de veiligheid van een cliënt waarborgen. Een risicoanalyse van zorgdomotica voor cliënten als mede voor medewerkers is essentieel. Hieronder volgt een aantal aandachtspunten die altijd in acht moeten worden genomen voor een verantwoord gebruik van zorgdomotica.

  • Veiligheid en betrouwbaarheid van technologie: Technische toepassingen kunnen bijvoorbeeld uitvallen of gehackt worden. Zorg dat de juiste beveiligingsstandaarden worden gehanteerd en periodiek worden geactualiseerd. De zorgverlener moet er tevens voor zorgen dat een noodprotocol aanwezig is.
  • Verwerking van persoonsgegevens: Zorg dat de juiste maatregelen worden genomen voor de bescherming van persoonsgegevens, zoals onder meer vereist in de .
  • Schijnveiligheid: Bepaalde zorgdomotica kunnen de schijn wekken van veiligheid, maar zonder de juiste waarborgen hoeft dit niet per definitie waar te zijn. Het feit dat een hulpverlener wordt gewaarschuwd als een cliënt uit bed valt, zal niet altijd betekenen dat de hulpverlener daadwerkelijk eerder ter plaatse is. Bovendien kunnen zorgdomotica, zoals ook hierboven genoemd, uitvallen.
  • Privacy: Niet alleen moeten persoonsgegevens van de cliënt beschermd worden, ook moet de cliënt de mogelijkheid hebben zich fysiek niet ‘bekeken’ te voelen. Wordt een camera gebruikt, dan moet de cliënt de mogelijkheid hebben deze ook uit te zetten.
  • Informatie: Zorg dat de cliënt altijd goed wordt geïnformeerd over de toepassing van zorgdomotica. Bovendien moeten medewerkers van de zorgverlener goed voorgelicht worden over het gebruik van zorgdomotica.

 

Toezichthoudende zorgdomotica

In beginsel wordt de inzet van toezichthoudende zorgdomotica gezien als een vrijheidsbeperking voor de cliënt, aangezien de cliënt wordt gevolgd. Desalniettemin kan een goede inzet van toezichthoudende zorgdomotica juist de vrijheid van een cliënt vergroten, omdat de cliënt meer zelfstandig – weliswaar onder toezicht op afstand - kan leven. Het gebruik van deze zorgdomotica kan alleen worden gerechtvaardigd indien de cliënt daar uitdrukkelijk toestemming voor heeft gegeven. Het kan echter voorkomen dat een cliënt geen toestemming wil of (al dan niet door wilsonbekwaamheid) kan geven.

Bij de onvrijwillige toepassing van toezichthoudende zorgdomotica moet te allen tijde voldaan worden aan de beginselen van subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid. Dit houdt in dat er niet voor een vergaande maatregel mag worden gekozen, als er minder vergaande maatregelen zijn om hetzelfde doel te bereiken. Daarnaast dient de zorgverlener na te gaan of het doel ook daadwerkelijk kan worden bereikt met de gekozen maatregel. Ongeacht de wilsonbekwaamheid van de cliënt, moet zij wél betrokken worden in de besluitvorming. Enig verzet tegen zorgdomotica moet serieus genomen worden.

Toezichthoudende zorgdomotica in geval van dementie

De nieuwe Wet zorg en dwang (“Wzd”), die per 1 januari 2020 in werking treedt, is van toepassing op cliënten met een verstandelijke beperking en/of dementie. In het geval van mevrouw de Wit, waarmee we deze blog begonnen, dient de zorgverlener dus ook te voldoen aan deze wet.

De Wzd stelt specifieke kaders voor het toepassen van toezichthoudende zorgdomotica. In deze wet wordt bepaald dat indien de cliënt geen toestemming geeft voor de toepassing van deze vorm van zorgdomotica, het altijd wordt aangemerkt als een vrijheidsbeperking door onvrijwillige zorg. Ingevolge de Wzd moet daarom worden voldaan aan de volgende criteria.

  • Het gedrag van de cliënt leidt tot ernstig nadeel bij de cliënt of een ander;
  • Proportionaliteit, subsidiariteit, doelmatigheid en veiligheid;
  • Het is het ultimum remedium; het laatste redmiddel; en
  • De zorgverlener dient het Wzd-stappenplan te doorlopen.

Conclusie

Zorgdomotica, zowel ondersteunende als toezichthoudende, kunnen veel voordeel opleveren voor cliënten. Om de voordelen optimaal te kunnen benutten moet een zorgverlener eerst een goede risicoanalyse maken en zorgen dat aan de toepasselijke wet en regelgeving wordt voldaan.

Deze blog is geschreven door Dagmar van der Wal, werkstudent, en Corine d'Hulst, advocaat privacyrecht.