Schaarse rechten en ruimtelijke besluiten
De reikwijdte van het thema 'schaarse rechten' - met alle eisen aangaande mededinging, tijdelijkheid en transparantie - heeft zich de afgelopen periode al uitgebreid tot de bekostiging van onderwijs en bestemmingsplannen. De koppeling met ruimtelijke besluitvorming voelt nog wat onwennig. In algemene zin is de opvatting dat schaarste van bijvoorbeeld winkelruimte niet in algemene zin volgt uit een bestemmingsplan en de omgevingsvergunning. Een vergunning kan in dat kader dus prima voor onbepaalde tijd worden afgegeven zonder een aankondiging dat de vergunning beschikbaar is. Toch kan schaarste wel invloed hebben. Bijvoorbeeld als een bestemmingsplan zelf zegt dat maar één vergunning ter afwijking van het plan kan worden afgegeven. Al wordt ook weer duidelijk dat de bijzonderheid van de ruimtelijke regelgeving ertoe kan leiden dat uitzonderingen mogelijk zijn. Zo kan de oprichting van een windturbine - wegens bijzondere omstandigheden - voor onbepaalde tijd worden afgegeven. Het blijft dus zoeken en dus is het niet vreemd dat de afgelopen week enkele baanbrekende ontwikkelingen zijn waar te nemen. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft een belangrijke uitspraak gedaan. De Raad van State heeft een aanzet gegeven tot een belangrijke uitspraak, door eerst de Advocaat-Generaal met een opdracht op pad te sturen. Voer voor een blog.
Bestemmingsplannen en de Dienstenrichtlijn
Op 30 januari 2018 deed het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft op 30 januari 2018 een belangwekkende uitspraak over de Dienstenrichtlijn en daarmee ook over de verdeling van schaarse rechten. Met die uitspraak wordt duidelijk dat ook detailhandel (zoals een schoenenwinkel) onder de reikwijdte van de Dienstenrichtlijn valt. Het Hof geeft een ruimte uitleg van het begrip 'dienst' zodat de werking van de Dienstenrichtlijn daarom ook ruim kan worden genoemd. Dat geldt ook voor iets als detailhandel, in goederen als schoenen en kleding.
Gevolg is dat een bestemmingsplanregel waardoor detailhandel wordt beperkt (schaarste wordt gecreëerd) een gedegen motivering behoeft.De beperking moet namelijk noodzakelijk en evenredig zin en niet in strijd komen met het verbod op discriminatie. Het oordeel of dat lukt, laat het Hof aan de nationale rechter. Nog geen antwoord van dat aspect dus, al zegt het Hof wel dat de bestemmingsplanregels zien op het behoud van de leefbaarheid van een stadscentrum en het voorkomen van leegstand in binnenstedelijk gebied, in het belang van een goede ruimtelijke ordening. Dat neigt naar een dwingende reden van algemeen belang die een beperking van de vestigingsvrijheid rechtvaardigt.
Ruimtelijke besluiten en 'het schaarse kader'
Buiten de Dienstenrichtlijn speelt in meer algemene zin dus de vraag of het kader dat bepaald is voor de verdeling van schaarse vergunningen ook een rol toekomt bij ruimtelijke besluitvorming (bestemmingsplannen, omgevingsvergunningen etc.). Omdat dit punt toch veel vragen oproept in de praktijk - zeker ook straks onder de Omgevingswet - heeft de Raad van State 9 februari gemeend de Advocaat-Generaal enkele vragen te moeten voorleggen.
De komende periode gaat die zich buigen over een tweetal vragen. Ten eerste de vraag of bij een ruimtelijk besluit, zoals in dit geval een rijksinpassingsplan en/of de bijbehorende omgevingsvergunning, sprake kan zijn van een situatie waarbij schaarse publieke rechten worden verdeeld. Zo ja, en dat lijkt me het geval, dan is de vraag onder welke omstandigheden dat het geval is. De Raad van State vraagt zich bijvoorbeeld af of de eigendomssituatie van belang is of het feit dat het ruimtelijk besluit al dan niet een economische dienst mogelijk maakt. Daarnaast vraagt de Raad van State zich af aan welke eisen de procedure moet voldoen als ruimtelijke besluiten genomen worden die schaarse publieke rechten verdelen. Is dat gelijk aan de eisen die de jurisprudentie stelt aan de verdeling van een schaarse speelautomatenhalvergunning of zijn er andere eisen van toepassing?
Schaarse rechten problematiek volledig helder? Voorlopig nog even niet.